Kimyasalların Kullanımı ve Depolanması İş Güvenliği Kuralları

Kimyasal Madde Nedir?
Doğal halde bulunan, üretilen, bir işlem sonrasında oluşan, atık olarak meydana gelen, kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışımlardır.

Kimyasalların Bazı Özellikleri
•   Kokulu veya kokusuz olabilirler.
•   Hepsinin tehlike ve zararları farklıdır.
•   Yutularak alınan bir kimyasal gözleri kör edebilir. (İspirto-Sahte rakı)
•   Ciltten emilen bir kimyasal tehlikeli olabilir. (Savaş gazları)
•   Renkli veya renksiz olabilirler.
•   Suyla temas eden bir kimyasal yanıcı gaz çıkarabilir. (Karpit)
•   İki zararsız kimyasal bir araya gelince zararlı olabilir. (N ve C,Siyanür)
•   İki tehlikeli kimyasal bir araya gelince zararsız olabilir. (H ve O2 Su)
•   Havadan hafif veya daha ağır olabilirler. (LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı)

Güvenlik Bilgi FormuFormu/MSDS Nedir?
Kimyasal maddelerin kullanımı ve depolanması sırasında oluşabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik kullanıcıyı doğru ve yeterli düzeyde bilgilendirmek amacıyla hazırlanan, ilgili kimyasal maddelerin tehlike ve riskleri ile ilgili bilgileri içeren dokümanlara Malzeme Güvenlik Bilgi Formu adı verilir. Bu isimle kullanıldığı gibi genelde İngilizce karşılığının kelimelerinin baş harflerinin kısaltılması şeklinde kullanılır (Material Safety Data Sheet)

Güvenlik Bilgi Formu bir kimyasalın kimliği niteliğindedir. Kimyasalla ilgili her türlü bilgiyi verir ve 16 ana başlıktan oluşur. Formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat; Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmeliktir.

1. Madde / Müstahzar ve Şirket / İş Sahibinin Tanıtımı
2. Tehlikelerin Tanıtımı
3. Bileşimi / İçeriği Hakkında Bilgi
4. İlk Yardım Tedbirleri
5. Yangınla Mücadele Tedbirleri
6. Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler
7. Kullanım ve Depolama,
8. Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma
9. Fiziksel ve Kimyasal Özellikler
10. Kararlılık ve Tepkime
11. Toksikolojik Bilgi
12. Ekolojik Bilgi
13. Bertaraf Bilgileri
14. Taşımacılık Bilgileri
15. Mevzuat Bilgileri
16. Diğer Bilgiler

Bir kimyasal kullanılmadan önce öncelikle Güvenlik Bilgi Formunu temin edilmelidir. Eğer insan sağlığını tehlikeye sokacak bir kimyasal ise daha az tehlikeli veya tehlikesiz olan kimyasallar araştırılmalıdır. MSDS onayından sonra ise numune tedarik edilip, pilot uygulamadan sonra uygunluk verildiği takdirde alım gerçekleşmelidir.

Tehlikeli Kimyasallar ve Sınır Değerleri
Türkiye mevzuatında; Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalların maksimum ne kadar kullanılması gerektiğini belirtir yönetmelikler:

•   Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
•   Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemeleri Hakkındaki Yönetmelik,
Uluslar arası standartlar ise;
•   Occupational Safety and Health Administration (OSHA),
•   National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH)
•   American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH)
Eğer bir işletmede yukarıda belirtilen yönetmelik ve standartlarda sınırlandırılmış bir kimyasal kullanıyorsa, mutlaka ortam ölçümleri yaptırılmalı ve sınır değeri aşıp-aşmadığı kontrol edilmeli. Eğer sınır değerleri aşıyorsa, öncelikle daha tehlikesiz kimyasal araştırılmalı. Eğer bu mümkün değilse; işletme ortamında düzeltici faaliyetler (havalandırma, maruziyeti azaltma) ile sınır değer altına düşmesi sağlanmalı.

Kimyasal Depolarında Veya Dolaplarında Olması Gereken Genel Şartlar
•   Kimyasal Depolarda Tablo-1 deki Depolama Şartlarına uyulmalıdır.
•   Depo Sorumlusu kimyasalları ilgili depoya “İlk Giren İlk Çıkar” prensibine göre yerleştirmelidir. Bölümlere yapılan teslimatlar bu düzeni bozmayacak şekilde olmalıdır. Depo Sorumlusu periyodik aralıklarla ürünlerin son kullanım tarihlerini kontrol etmeli, süresi dolan ya da yakın tarihli olanlar, tedarikçi firmaya iade edilmeli veya Atık Türüne ve Atık Koduna göre bertaraf edilmelidir
•   Depolanacak alanda yeterli havalandırma sağlanmalıdır.
•   Açık alanda ya da direk güneş ışığının temas ettiği alanlarda depolama yapılmamalıdır.
•   Yiyecek ve içeceklerle kesinlikle temas halinde olmamalıdır.
•   Kimyasal depoları ve dolapları her daim kapalı konumda olmalıdır.
•   Kimyasal bidonları eğik-ağzı açık ya da kirli şekilde olmamalıdır.
•   Depolarda bulunan kimyasalların listeleri oluşturulmalı ve bu listelerde kimyasalların tehlikelerini ve uyulması gereken kuralların yazılmalı ve deponun uygun yerlerine asılmalıdır.
•   Kullanılması gereken Kişisel Koruyucu Donanımlar Levhalarla belirtilmelidir.
•   Kimyasalların yayılma tehlikesi varsa mutlaka kimyasallarla etkileşmeyecek ve yayılımı engelleyecek tavalar kullanılmalıdır.

Kimyasalların Etiketlenmesi
Tüm kimyasal maddeler mümkün ise orjinal ambalajı içerisinde, değilse uygun kaplar içerisinde ve mutlaka etiketli şekilde bulundurulmalıdır. Etiketlemesi yapılmamış kimyasal farklı tehlikelere neden olabilir. Örneğin; su şişesine konmuş çamaşır suyu, su zannedilerek içilebilir. Dolayısıyla etiketleme çok önemlidir.

Kimyasalların Üretim Alanında Kullanılması
-   Üretim alanında günlük ihtiyaçtan fazla kimyasal bulundurulmamalıdır. Bu kimyasallar ufak ambalajlara aktarılırken, aktarılan ambalaj içerisinde başka bir kimyasal olmamasına/temiz olmasına dikkat edilmelidir.
-   Ufak ambalajlar mutlaka etiketli olmalıdır.
-   Üretim alanında kimyasalları kullanan çalışanlara, kimyasalın tehlikesi ve uyulması gereken güvenlik önlemleri, kullanılması geren kişisel koruyucu donanımlar hakkında bilgilendirme yapılmalıdır.
-   Kimyasalları dağıtan çalışanları /sorumluları belirleyip, depolara tüm çalışanlar yerine sadece sorumluların girmesinin sağlanması hem depolardaki düzenin bozulmaması ve olası tehlikeleri ortadan kaldıracak önlemlerden biridir.